Zespół łamliwego chromosomu X (FraX)- analiza pod kątem obecności premutacji/mutacji

Zespół łamliwego chromosomu X (inne nazwy: zespół kruchego chromosomu X, zespół Martina-Bell) to druga, zaraz po zespole Downa, genetyczna przyczyna upośledzenia umysłowego u chłopców. Poza opóźnieniem rozwoju intelektualnego różnego stopnia,chorzy wykazują niekiedy objawy behawioralne charakterystyczne dla autyzmu. W większości przypadków choroba nie jest prawidłowo diagnozowana, zwłaszcza u dziewczynek. Objawy choroby są konsekwencją braku białka FMRP, które jest niezbędne do prawidłowego rozwoju synaps między neuronami odpowiedzialnymi m.in. za zapamiętywania i procesy uczenia się. Białko FMRP kodowane jest przez gen FMR1 zlokalizowany na chromosomie X. Gen ten ulega mutacji dynamicznej, która polega na powieleniu ilości niestabilnych trinukleotydowych powtórzeń sekwencji CGG w rejonie niekodującym na końcu 5′ genu FMR1. Obecność conajmniej 200 takich „trójek” świadczy o mutacji, natomiast w przypadku liczby od 55 do 200 mówimy o premutacji, która ma tendencję do „wydłużania” się w kolejnych pokoleniach. Zjawisko to określane jest mianem paradoksu Shermana – ryzyko wystąpienia schorzenia u bezobjawowego rodzeństwa nosiciela jest znacznie mniejsze niż u jego wnuków i prawnuków. Premutacja wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia zepołu drżenia i ataksji zwiazanym z FraX (FXTAS) u obojga płci oraz z przedwczesnym wygasaniem czynności jajników związane z FraX (FXPOF) u kobiet. Zespół dziedziczony jest w sposób sprzężony z chromosomem X i wykazuje cechy dziedziczenia dominującego z niepełną penetracją genu. Nosicielką choroby jest często bezobjawowa matka, połowa jej synów jest obciążona dużym ryzykiem upośledzenia umysłowego, natomiast u jej córek ryzyko wynosi około 30-50 procent (głównie z powodu fizjologicznej nieaktywności jednego z chromosomów X).