MORFOLOGIA KRWI OBWODOWEJ

Pacjent powinien być na czczo.
Krew pobrać rano między 7:00, a 9:00 lub wg. wskazań lekarza do probówki 2 ml z fioletowym korkiem.

Morfologia pozwala na wykrycie:

• niedokrwistości – spadek liczby erytrocytów oraz stężenia hemoglobiny wskazują na anemię, a pozostałe elementy czerwonokrwinkowe (MCH, MCV, MCHC, RDW) umożliwiają ustalenie przyczyny, np. niedobór żelaza, witaminy B12 i folianów (co później pozwala na dobranie odpowiedniej suplementacji).
  
• stanu zapalnego, który objawia się wzrostem liczby niektórych białych krwinek (np. neutrofilów i monocytów) oraz niekiedy wzrostem liczby płytek krwi. W celu oceny przyczyn stanu zapalnego konieczne jest wykonanie dalszych badań.
  
• zakażenia wirusowego, bakteryjnego lub pasożytniczego. Podczas ich trwania można zaobserwować spadek lub wzrost niektórych parametrów komórek krwi, głównie limfocytów, neutrofili, eozynofili i bazofili.
  
• niektórych rodzajów nowotworów krwi– odchylenia w ilości komórek krwi a także pojawienie się we krwi młodych form krwinek białych lub czerwonych, które fizjologicznie znajdują się w szpiku kostnym, mogą wskazywać na nowotwory krwi lub układu chłonnego. Konieczna jest wówczas pilna konsultacja z hematologiem.
  
• nadkrwistości,
  
• nadpłytkowości lub małopłytkowości.
  

W skład profilu oznaczeń wchodzą następujące parametry: liczba leukocytów wraz z wzorem odsetkowym i bezwzględną liczbą poszczególnych populacji leukocytów (neutrocytów, limfocytów, monocytów, eozynocytów i bazocytów), liczba erytrocytów, stężenie hemoglobiny, wartość hematokrytu, wskaźniki czerwonokrwinkowe (średnia objętość krwinki czerwonej, średnia masa hemoglobiny w krwince czerwonej, średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej, wskaźnik anizocytozy), liczba płytek krwi, wskaźniki płytek krwi (średnia objętość krwinki płytkowej, płytkokryt, wskaźnik anizocytozy). Wchodzące w skład profilu parametry są pomocne w diagnostyce laboratoryjnej niedokrwistości i nadkrwistości, chorób układowych i nowotworowych, zaburzeń hemostazy, infekcji, ostrych i przewlekłych stanów zapalnych,schorzeń mieloproliferacyjnych i limfoproliferacyjnych oraz schorzeń reumatycznych.

Interpretacja wyniku.

Wynik hematokrytu wyrażany jest w jednostkach procentowych, które wskazują, jaki odsetek całej objętości krwi stanowią erytrocyty. Wartość hematokrytu zależy od ilości wszystkich krwinek czerwonych we krwi, a także od objętości i wielkości pojedynczej krwinki i objętości osocza. Jeżeli w wyniku choroby dojdzie do zmian w jednym z tych parametrów, poziom hematokrytu również ulegnie zmianie i znajdzie się poza zakresem wartości referencyjnych.

Hematokryt-wzrost wartości:

• nadkrwistość pierwotna-czerwienica prawdziwa,
  
  
• nadkrwistości wtórne: przewlekłe choroby płuc, przebywanie na dużych wysokościach, nowotwory nerek ze zwiększonym wydzielaniem erytropoetyny,
  
  
• stany zmniejszonej objętości krążącego osocza: choroba oparzeniowa, zapalenie otrzewnej,
  
  
• odwodnienia: biegunki, wymioty, moczówka prosta, nadmierne pocenie.
  
  
Hematokryt-spadek wartości:


• niedokrwistości (anemia)
  
  
• stany zwiększonej objętości krążącego osocza: ciąża, przewodnienia.
  
  

Hemoglobina (Hb, Hgb) to białko obecne w erytrocytach. Składa się z czterech podjednostek, a każda z nich posiada również część niebiałkową, zawierającą atom żelaza – hem. Cztery podjednostki to, HbA: 2 podjednostki alfa oraz 2 podjednostki beta – prawidłowa hemoglobina występująca u osób dorosłych. HbF: 2 podjednostki alfa oraz 2 podjednostki gamma – hemoglobina płodowa, mające większe powinowactwo do tlenu (co pozwala zabierać tlen z krwi matki) w pierwszych tygodniach życia wymienia się całkowicie na hemoglobinę A.

Grupą chorób dotyczących hemoglobiny są tzw. hemoglobinopatie – zaburzenia budowy białek powodujące ich dysfunkcje oraz nieprawidłowości w budowie całej krwinki czerwonej. W naszej populacji są to choroby bardzo rzadko spotykane. Jedną z nich jest anemia sierpowata. Anemia sierpowata często podawana jest jako przykład działania mechanizmów ewolucyjnych. W Afryce i Azji malaria jest jedną z głównych przyczyn śmierci – odporni na nią są chorzy z hemoglobiną S, więc mutacja i choroba utrwala się w populacji.

Hemoglobina-wzrost stężęnia:



• nadkrwistości pierwotne i wtórne,
  
  
• odwodnienie.
  
  
Hemoglobina-spadek stężenia:


• niedokrwistości.
  
  
Uwaga! U chorych z anemią niedoborową podawanie preparatów żelaza może zwiększyć stężenie hemoglobiny o 2-3 g/dl w ciągu 10 dni. Nie oznacza to wyrównania niedoborów żelaza. W celu stwierdzenia poziomu rezerwy żelaza w organizmie należy wykonać badanie ferrytyny.



Erytrocyty, czyli krwinki czerwone, to najliczniejsza grupa komórek krwi. Dzięki zawartej w nich hemoglobinie, krew ma czerwony kolor. Hemoglobina łączy się odwracalnie z tlenem i dostarcza go do tkanek.

Erytrocyty-wzrost liczby:



• nadkrwistości objawowe spowodowane niedotlenieniem tkanek: wrodzone i nabyte wady serca, rozedma płuc, przebywanie na znacznych wysokościach,
  
  
• nadkrwistości objawowe spowodowane zwiększonym wytwarzaniem erytropoetyny: torbielowatość nerek, wodonercze, nowotwory,
  
  
• zespół Cushinga,
  
  
• leczenie steroidami,
  
  
• odwodnienie,
  
  
• czerwienica prawdziwa.
  
  
Erytrocyty-spadek liczby:


• niedokrwistości,
  
  
• krwotoki,
  
  
• późny okres ciąży,
  
  
• przewodnienie.
  
  

Eozynocyty są komórkami fagocytującymi kompleksy antygen-przeciwciało. Odpowiadają na czynniki chemotaktyczne, wydzielane przez komórki tuczne i bazocyty. Niszczą również larwy niektórych pasożytów.

Eozynocyty-wzrost liczby:



• choroby alergiczne,
  
  
• astma oskrzelowa,
  
  
• łuszczyca, egzema,
  
  
• choroby pasożytnicze,
  
  
• rumień wielopostaciowy,
  
  
• choroby hematologiczne: zespół hypereozynofilowy, przewlekła białaczka szpikowa,
  
  
• leki: antybiotyki, nitrofurantoina.
  
  
Eozynocyty-spadek liczby:


• wpływ działania hormonów nadnerczowych i ACTH,
  
  
• czynnik stresujący (ostre zakażenia, urazy, oparzenia, zabiegi chirurgiczne, wysiłek fizyczny).
  
  

Bazocyty są komórkami fagocytującymi. Najważniejszą funkcją bazocytów jest ich rola w natychmiastowej odpowiedzi w reakcjach nadwrażliwości, Biorą one również udział w opóźnionych reakcjach nadwrażliwości, mediowanych przez limfocyty.

Bazocyty-wzrost liczby:



• stany alergiczne- natychmiastowe reakcje nadwrażliwości,
  
  
• przewlekła białaczka szpikowa,
  
  
• przewlekłe stany zapalne przewodu pokarmowego,
  
  
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
  
  
• niedoczynność tarczycy,
  
  
• leczenie estrogenami,
  
  
• choroba Hodgkina.
  
  
Bazocyty-spadek liczby:


• ostre infekcje,
  
  
• ostre zapalenie płuc,
  
  
• nadczynność tarczycy,
  
  
• stres.
  
  

Limfocyty są heterogenną populacją komórek. Ich główną funkcją jest rozpoznanie antygenu i udział w odpowiedzi immunologicznej. Limfocyty T i limfocyty B współdziałają zw sobą. Limfocyty B różnicują się do komórek plazmatycznych, które w odpowiedzi na stymulację przez obce antygeny produkują immunoglobuliny. W wyniku prawidłowej odpowiedzi na stymulację antygenową proliferację limfocytów i pojawienie się limfocytów reaktywnych.

Wzrost liczby limfocytów:



• mononukleoza zakaźna,
  
  
• ostre wirusowe zapalenie wątroby,
  
  
• zakażenie wirusem cytomegalii
  
  
• zakażenie toksoplazmozą,
  
  
• choroby rozrostowe układu limfatycznego (chłoniaki, przewlekła białaczka limfatyczna, szpiczak mnogi, makroglobulinemia Waldenstroma),
  
  
• zakażenia wirusowe (odra, świnka, różyczka, krztusiec, zapalenie płuc)
  
  
• gruźlica,
  
  
• kiła,
  
  
• bruceloza.
  
  
Spadek liczby limfocytów:


• stosowanie kortykosteroidów,
  
  
• zaawansowana choroba nowotworowa,
  
  
• wrodzone i wtórne defekty odporności,
  
  
• niewydolność nerek i krążenia.
  
  

Monocyty są komórkami fagocytującymi, odpowiedzialnymi za usuwanie z usytroju starych, zdegenerowanych komórek, komórek, które weszły na drogę programowanej śmierci, resztek obumarłych komórek i kompleksów antygen-przeciwciało. Odgrywają też ważną role w odpowiedzi immunologicznej pozostając w ścisłym związku z limfocytami T.

Wzrost liczby monocytów:



• zakażenia bakteryjne,
  
  
• kiła,
  
  
• bruceloza,
  
  
• mononukleoza,
  
  
• zakażenie pierwotniakowe,
  
  
• reakcje zapalne na: urazy chirurgiczne, kolagenozy, choroby p.pokarmowego np. choroba Crohna,
  
  
• choroby nowotworowe (białaczka monocytowa i mielomonocytowa)
  
  
• guzy lite.
  
  
Spadek liczby monocytów:


• podczas leczenia glikokortykosteroidami,
  
  
• podczas infekcji powodujących neutropenię.
  
  

Neutrocyty są najliczniejszą grupą krwinek białych. We krwi obwodowej występują postacie dojrzałych komórek: neutrocyty segmentowane i niewielka ilość młodszych form, neutrocytów pałeczkowatych. Główną funkcją neutrocytów jest obrona ustroju przed zakażeniami. Fizjologiczny wzrost neutrocytów obserwuje się po wysiłku fizycznym, po posiłku, w ciązy i w stresie.

Wzrost liczby neutrocytów:



• zakażenia miejscowe i uogólnione bakteryjne i pierwotniakowe,
  
  
• choroby nowotworowe,
  
  
• choroby hematologiczne (czerwienica prawdziwa, przewlekła białaczka szpikowa,
  
  
• pourazowe uszkodzenia tkanek,
  
  
• zawał mięśnia sercowego, zawał płuca,
  
  
• stany martwicze,
  
  
• stany pokrwotoczne,
  
  
• choroby metaboliczne (mocznica, kwasica cukrzycowa, dna moczanowa),
  
  
• preeklampsja,
  
  
• Leki (kortykosteroidy, adrenalina),
  
  
• palenie papierosów,
  
  
• ciąża III trymestr.
  
  
Spadek liczby neutrocytów:


• niedokrwistość aplastyczna,
  
  
• agranulocytoza,
  
  
• toksyczne uszkodzenie szpiku kostnego,
  
  
• leczenie cytostatykami i promieniowaniem jonizującycm,
  
  
• zakażenia wirusowe,
  
  
• procesy autoimmunologiczne.
  
  

Płytki krwi są bezjądrzastymi fragmentami megakariocytów, które występują w szpiku kostnym. Główną ich rolą w organiźmie jest udział w procesie krzepnięcia. Płytki zawierają czynnik wzrostu- PDGF, który jest używany w różnego rodzaju zabiegach regeneracyjnych.

Wzrost ilości płytek krwi:



• zespoły mieloproliferacyjne( nadpłytkowość samoistna, czerwienica prawdziwa, przewlekła białaczka szpikowa, mielofibroza,
  
  
• reakcje ostrej fazy (reumatoidalne zapalenie stwów, gorączka reumatyczna, guzkowe zapalenie tętnic, wrzodziejące zapalenie jelit, gruźlica, sarkoidoza, marskość wątroby),
  
  
• choroby nowotwowrowe (ziarnica złośliwa, chłoniaki),
  
  
• krwawienia i stany niedoboru żelaza,
  
  
• niedokrwistość hemolityczna,
  
  
• stan po usunięciu śledziony,
  
  
• okres zdrowienia po chemioterapii,
  
  
• wysiłek fizyczny.
  
  
Spadek ilości płytek krwi:


• małopłytkowości spowodowane upośledzonym wytwarzaniem płytek (anemia Fanconiego, trombocytopenia wrodzona, różyczka noworodłów, histiocytoza),
  
  
• małopłytkowości nabyte (anemia aplastyczna, mielofibroza, gruźlica, promieniowanie jonizujące, niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego, infekcje wirusowe, niewydolność nerek, nocna napadowa hemoglobinuria, cykliczna trombocytopenia.
  
  
• małopłytkowości spowodowane niszczeniem płytek (infekcje, preeklampsja, choroba Von Willebranda, zespół hemolityczno-mocznicowy, leki, infekcja HIV, Hemofilia).
  
  
• małopłytkowości spowodowane utratą płytek (hypersplenizm, hypotermia, krwawienia, krążenie pozaustrojowe, hemodializa).
  
  

Mikroskopowa ocena rozmazu krwi obwodowej jest szczegółowym badaniem elementów morfotycznych krwi stosowanym w diagnostyce chorób o różnym podłożu (choróby infekcyjne, niedokrwistości, hematologiczne zespoły rozrostowe np. białaczki, chłoniaki. Mikroskopową ocenę rozmazu krwi wykonuje się w przypadku uzyskania nieprawidłowego wyniku morfologii krwi w badaniu automatycznym bez dodatkowego zlecenia lub zawsze, gdy badanie takie jest zlecone przez pacjenta lub lekarza.

Badanie polega na mikroskopowej weryfikacji morfologii poszczególnych elementów morfotycznych – leukocytów, erytrocytów i krwinek płytkowych w preparacie krwi obwodowej barwionym metodą May-Grunwalda Giemsy. W skład badania wchodzi ponadto określenie wzoru odsetkowego leukocytów.Ocena krwinek czerwonych (erytrocytów) ma znaczenie w diagnostyce niedokrwistości (szczególnie hemolitycznych), przyczyn powiększenia śledziony lub jako objaw po splenektomii (wycięciu śledziony), hemoglobinopatii (dziedzicznych nieprawidłowości w budowie hemoglobiny), chorób wątroby, zatruciach metalami ciężkimi, białaczek, zaburzeń wrodzonych i innych. Ocena krwinek białych (leukocytów) jest szczególnie przydatna w chorobach rozrostowych krwi: białaczkach, choniakach, zespołach mielodysplastycznych i mieloproloferacyjnych, stanach zapalnych, sepsie, zatruciach, chorobach reumatycznych i innych. Ocena płytek krwi jest użyteczna w ocenie sprawności procesu krzepnięcia, w ostrych infekcjach wirusowych, chorobach szpiku kostnego, śledziony i innych. W przypadku układu czerwonokrwinkowego analizuje się m.in. wielkość krwinek, stopień wybarwienia, obecność patologicznych kształtów krwinek, wtrętów, obecność agregacji-rulonizacji oraz form młodszych erytrocytów-erytroblastów, retikulocytów. Rozmaz pozwala na pogłębienie wstępnej diagnostyki w kierunku np. niedokrwistości, nabytych i wrodzonych zaburzeń rozwojowych krwinek czerwonych (np. sferocytozy), chorób rozrostowych (m.in. czerwienicy prawdziwej, erytroleukemii). Analiza układu białokrwinkowego umożliwia dokładną ocenę populacji leukocytów, stopnia ich dojrzałości (obecność form młodszych w szeregu granulocytarnym: pałeczek, metamielocytów, mielocytów, promielocytów i mieloblastów, lub w limfoidalnym limfoblastów, obecności form atypowych (np. limfocyty atypowe). Ocena rozmazu mikroskopowego pozwala postawić wstępne rozpoznanie w kierunku chorób mieloproliferacyjnych i limfoproliferacyjnych(np. białaczki, chłoniaki), niedoborów odporności, zakażeń (np. mononukleozy zakaźnej) czy chorób pasożytniczych. Badanie populacji płytek pozwala na określenie na podstawie ich wyglądu i liczby niektórych przyczyn małopłytkowości.