Mocz-badanie ogólne

Najczęstszym powodem wykonywania badania ogólnego moczu jest podejrzenie infekcji dróg moczowych, nazywanej także skrótowo ZUM (zakażenie układu moczowego). Choroba ta dotyczy przede wszystkim kobiet. Ta dysproporcja zachorowań wynika z odmiennej budowy anatomicznej układu moczowego – cewka moczowa u kobiet (w porównaniu z narządami męskimi) jest krótsza, przez co istnieje większe ryzyko dostania się mikroorganizmów chorobotwórczych do pęcherza oraz rozwoju zakażenia. W znaczącej większości przypadków choroba ta posiada łagodny przebieg i dość łatwo poddaje się leczeniu z wykorzystaniem antybiotyków. Warto jednak pamiętać, że nieleczone zakażenie układu moczowego może prowadzić do rozwoju poważnych powikłań, takich jak m.in. odmiedniczkowe zapalenie nerek. Z tego powodu nigdy nie należy ignorować niepokojących dolegliwości i każdorazowo należy skonsultować je z lekarzem. W określonych przypadkach lekarz może zadecydować o dodatkowym przeprowadzeniu posiewu moczu. Badanie to pozwala na identyfikację gatunków chorobotwórczych bakterii obecnych w moczu oraz ocenę ich stopnia wrażliwości na poszczególne antybiotyki. Dzięki wynikom tego testu lekarz może dobrać leczenie, które będzie najbardziej skuteczne w danym przypadku.

ZUM należy rówież do częstych chorób u dzieci. Najczęstszą drogą zakażenia jest droga wstępująca, przez cewkę moczową, pęcherz i moczowody do nerek, ale – u najmłodszych dzieci (noworodków i niemowląt) – istnieje ryzyko zakażenia drogą krwiopochodną. 85% ZUM u dzieci wywołuje pałeczka okrężnicy, Escherichia coli – pospolita bakteria zasiedlająca nasz przewód pokarmowy. Predysponowane do ZUM są dziewczynki. Nawroty zakażenia układu moczowego mogą przemawiać za obecnością wady w drogach moczowych lub nieprawidłowej czynności pęcherza moczowego. Objawy ZUM zależą od wieku dziecka. U najmłodszych dzieci mogą być to bóle i tkliwość brzucha, brak łaknienia, kolka jelitowa, wymioty, biegunka i gorączka o niejasnej przyczynie. U starszych dzieci najczęściej występujące objawy to bolesne oddawanie moczu, pieczenie okolicy ujścia cewki moczowej, częstomocz, bolesne parcie na mocz, mimowolne oddawanie moczu (moczenie), bolesność okolicy lędźwiowej, dyskomfort w podbrzuszu i gorączka. Zmieniają się właściwości moczu: staje się on mętny, pachnie amoniakiem, może być ciemniejszy.

W skład badania moczu wchodzą poniższe analizy:

Barwa. Fizjologicznym barwnikiem moczu jest urochrom, dający zabarwienie żółte o różnych odcieniach w zależności od stopnia zagęszcenia moczu. Czerwone zabarwienie moczu może być spowodowane obecnością: hemoglobiny, mioglobiny, porfiryn, niektórych leków i składników diety (buraki). Brązowe zabarwienie powoduje bilirubina,hemoglobina, związki fenolowe. Czerwono-pomarańczowe zabarwienie powoduje obecnośćurobiliny i pirydyny. Czarne-melaniny.

Przejrzystość. Prawidłowy ocz powinien być przejrzysty. Zmętnienie może być spowodowane obecnością: krwinek czerwonych, krwinek białych, nabłonków, bakterii. Czasem, gdy mocz jest przechowywany powstaje w wyniku wytrącania się soli: fosforanu wapnia i magnezu lub kryształów kwasu moczowego.

Ciężar właściwy. Ciężar właściwy moczu zależy od ilości wydalonych końcowych produktów przemian ustrojowych, głównie mocznika, elekrolitów sodu, potasu i innych oraz od ilości wydalonej wody. Nerkowe wydalanie chlorku sodu i wody podlega kontroli hormonalnej, głównie przez aldosteron i wazopresynę. Wzrost ciężaru właściwego obserwuje się przy obecności w moczu białka i glukozy, a spadek w moczówce prostej, przewlekłej niewydolności nerek i ostrej martwicy kanalików nerkowych.

Glukoza. W moczu fizjologicznym obecności glukozy nie stwierdza się standardowymi metodami. Glukozuria jest najczęściej następstwem podwyższonego stężenia glukozy we krwi, czyli cukrzycy. Może także wystąpić w zespołach chorobowych przebiegających z dysfunkcją kanalika proksymalnego.

Białko. W moczu fizjologicznym nie stwierdza się obecności białka. Proteinuria jest objawem: zespołu nerczycowego, dysfunkcji kanalików nerkowych, wzrostu stężenia wolnej hemoglobiny lub mioglobiny w osoczu, przesączania się do moczu białek patologicznych np. białka Bence Jones`a w szpiczaku mnogim.

Bilirubina. W moczu fizjologicznym nie stwierdza się obecności bilirubiny. Obecność bilirubiny może wkazywać na: żółtaczkę mechaniczną, wirusowe zapalenie wątroby, marskość wątroby, przerzuty nowotworowe do wątroby.

Urobilinogen. W moczu fizjologicznym stwierdza się obecność urobilinogenu w określonym stężeniu. Wzrost wydalania urobilinogenu obserwuje się w: żółtaczce hemolitycznej, wirusowym zapaleniu wątroby, toksycznym zapaleniu wątroby, marskości wątroby.

Badanie mikroskopowe osadu moczu. W prawidłowym obrazie osadu moczu stwierdza się obecność pojedynczych krwinek białych, czerwonych, nabłonków oraz niewielką ilość związków mineralnych. Patologiczne elementy osadu to: bakterie, wałeczki szkliste, wałeczki ziarniste lub wzrost ilości białych i czerwonych krwinek oraz duże ilości kryształów nieorganicznych.