Hemoglobina glikowana (HbA1C)

Pacjent powinien być na czczo.
Krew pobrać rano między 7:00, a 9:00 lub wg. wskazań lekarza.

Lekarz może zalecić oznaczenie HbA1c w przypadku świeżo rozpoznanej cukrzycy oraz w przypadku stwierdzenia słabej kontroli stężenia glukozy we krwi na podstawie analizy samodzielnych pomiarów pacjenta.

• Ocena wyników hemoglobiny glikowanej wykorzystywana jest także podczas podejmowania decyzji o zmianie leczenia, w tym włączeniu insuliny.
  
• Badanie wykonywane jest również w celu monitorowania kontroli cukrzycy u kobiet ciężarnych. Analiza stężenia hemoglobiny glikowanej pozwala na ocenę skuteczności zastosowanego leczenia, dzięki czemu utrzymywanie HbA1c na niższym poziomie wiąże się z mniejszym ryzykiem wystąpienia niektórych powikłań cukrzycowych, np. retinopatii cukrzycowej (czyli uszkodzenia naczyń siatkówki oka związanej ze słabo kontrolowaną cukrzycą).
  
• Utrzymywanie stężenia hemoglobiny glikowanej w zakresie normy (blisko wartości pożądanej) zmniejsza ryzyko rozwoju nefropatii, neuropatii, retinopatii i chorób sercowo-naczyniowych związanych z niekorzystnym działaniem utrzymującego się wysokiego stężenia glukozy we krwi.
  
• Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2021 r. jednorazowe oznaczenie hemoglobiny glikowanej – wartość ≥ 6,5% (≥ 48 mmol/mol) jest podstawą do rozpoznania cukrzycy.
  
• Zgodnie z najnowszymi zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2022 roku Oznaczenia HbA1c należy wykonywać raz w roku u osób ze stabilnym przebiegiem choroby, osiągających cele leczenia. U osób nieosiągających celów leczenia lub tych, u których dokonano zmiany sposobu leczenia, należy wykonywać oznaczenia HbA1c co najmniej raz na kwartał.
  

Hemoglobina to grupa białek występujących w czerwonych krwinkach. Około 97% z nich stanowi hemoglobina A – HbA. Odpowiadają one za transport tlenu we krwi.

Hemoglobina glikowana powstaje w procesie nieenzymatycznego przyłączania glukozy do cząsteczek hemoglobiny. Proces ten jest szczególnie nasilony w przypadku wzrostu stężenia glukozy we krwi, z czym mamy do czynienia w cukrzycy. Hemoglobina glikowana nadal ma zdolność wiązania tlenu. Hemoglobina składa się z czterech podjednostek białkowych, z których każda zawiera grupę hemową stanowiącą czerwony barwnik erytrocytów. Jej główną funkcją jest transport tlenu i dwutlenku węgla we krwi. Każda cząsteczka hemoglobiny jest zdolna do związania czterech cząsteczek tlenu. Hb składa się z różnych subfrakcji i pochodnych. Pośród tych heterogennych grup hemoglobin, HbA1c jest jedną z subfrakcji

ulegającą glikacji, czyli procesowi przyłączania różnorodnych cukrów do cząsteczki hemoglobiny. Tworzenie się HbA1c zachodzi dwustopniowo na drodze nieenzymatycznej reakcji glukozy z N‑końcową grupą aminową łańcucha β‑prawidłowej hemoglobiny dorosłych (HbA). Pierwsza reakcja jest odwracalna i prowadzi do powstania niestabilnej HbA1c. Następnie

dochodzi do utworzenia stabilnej HbA1c w drugim etapie reakcji. W erytrocytach względna ilość HbA przekształcanej w stabilną HbA1c wzrasta wraz ze wzrostem średniego stężenia glukozy we krwi. Przemianaw stabilną HbA1c ograniczona jest długością życia erytrocytów wynoszącąokoło 100 do 120 dni. W wyniku tego HbA1c odzwierciedla średni poziom

glukozy we krwi w ciągu ostatnich 2 do 3 miesięcy. Dzięki temu HbA1c umożliwia długoterminowe monitorowanie stężenia glukozy we krwi u chorych na cukrzycę. Największy wpływ na stężenie HbA1c ma stężenieglukozy bezpośrednio przed pomiarem HbA1c.

Wyróżniamy trzy frakcje hemoglobiny glikowanej:

HbA1a,

HbA1b,

HbA1c.

Przydatna diagnostycznie jest tylko HbA1c. Jest to odsetek hemoglobiny całkowitej wyrażony w % oraz mmol/mol.

Wartości HbA1c i odpowiadające im średnie stężenia glukozy:

5% – 97 mg/dl,

6% – 126 mg/dl,

7% – 154 mg/dl,

8% – 183 mg/dl,

9% – 212 mg/dl,

10% – 240 mg/dl,

11% – 269 mg/dl,

12% – 298 mg/dl.

Wyniki badania hemoglobiny glikowanej nie zawsze są miarodajne. Na obniżenie stężenia HbA1c mogą wpływać schorzenia, które prowadzą do skrócenia życia czerwonych krwinek, takie jak niedokrwistość hemolityczna. Zaniżony wynik tego badania bywa też skutkiem za wysokiego poziomu witamin C i E w organizmie, które zaburzają proces glikacji. Z kolei nieprawidłowo podwyższona hemoglobina glikowana wynika często z niedokrwistości niedoborowych, czego przyczyną są deficyty żelaza, kwasu foliowego i witamin z grupy B. Wyższy poziom glukozy we krwi może być ponadto wynikiem długotrwałego stresu. Wytwarzane pod jego wpływem hormony – kortyzol i adrenalina – działają podobnie do insuliny, przez co mogą doprowadzić do hiperglikemii.

Interpretacja wyniku.

Podwyższony poziom:

• niewyrównana cukrzyca.