Lipidogram (1898)

Pacjent powinien być na czczo. Zaleca się aby w okresie 1-2 tygodni poprzedzających badanie stosować normalną - zrównoważoną dietę. Nie stosować głodówek. Na 2-3 dni przed badaniem należy wstrzymać się od spożycia alkoholu. W dniu poprzedzającym badanie ostatni posiłek (lekko strawna kolacja) powinien być przyjęty około godziny 18:00.
Krew pobrać rano między 7:00, a 9:00 lub wg. wskazań lekarza.

Badanie lipidogramu jest badaniem profilaktycznym i diagnostycznym. W wielu przypadkach wcześnie wykryte zaburzenia lipidowe mogą być niwelowane dietą/aktywnością fizyczną, więc jest to badanie zalecane również u osób zdrowych. Lipidogram jest najważniejszym i podstawowym badaniem u osób z ryzykiem sercowo-naczyniowym.
Jednym z głównych celów postępowania w ograniczaniu ryzyka sercowo-naczyniowego jest skuteczna walka z dyslipidemią. Największe znaczenie w rozpoznawaniu, predykcji, monitorowaniu przebiegu i leczeniu zaburzeń lipidowych ma stężenie LDL. Według aktualnych wytycznych po oszacowaniu ryzyka sercowo-naczyniowego pacjenta oraz oznaczeniu pełnego lipidogramu należy wybrać zalecaną dla danej grupy pacjentów strategię postępowania. U wszystkich pacjentów zaleca się modyfikację stylu życia, a stosowanie leków hipolipemizujących jedynie w wybranych sytuacjach klinicznych. Często u pacjentów już leczonych zawsze jest to terapia złożona, a nieodzownym jej celem jest postępowanie niefarmakologiczne związane ze zmianą stylu życia. Największy wpływ na redukcję cholesterolu całkowitego oraz frakcji cholesterolu o niskiej gęstości ma zmniejszenie spożycia tłuszczów nasyconych oraz tłuszczów trans. Porównywalny wpływ na TC oraz LDL-C ma stosowanie żywności funkcjonalnej zawierającej fitosterole. Redukcja masy ciała, podobnie jak aktywność fizyczna, nie przekładają się znacząco na redukcję stężenia LDL-C (każde utracone 10 kg redukuje LDL. o średnio 8 mg/dl, intensywny regularny wysiłek fizyczny jest w stanie obniżyć LDL o ok. 5-7%), natomiast zarówno nadwaga, jak i mała aktywność fizyczna są niezależnymi czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych; co więcej modyfikacja w tym zakresie istotnie wpływa istotnie na redukcję TG oraz wzrost stężenia HDL. W przypadku postępowania mającego na celu redukcję triglicerydów największą rolę odgrywa obniżenie masy ciała, regularna aktywność fizyczna, minimalizacja spożycia alkoholu oraz zmniejszenie spożycia cukrów prostych. Redukcja masy ciała i zwiększenie aktywności fizycznej poprawia insulinowrażliwość tkanek, co bezpośrednio przekłada się na stężenia osoczowe TG.

Lipidogram, znany również jako profil lipidowy, to badanie laboratoryjne służące do pomiaru różnych rodzajów lipidów (tłuszczów) obecnych we krwi. Badanie to jest ważnym narzędziem w ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego. Lipidogram ocenia następujące parametry lipidów:

• Cholesterol całkowity: Cholesterol jest tłuszczem obecnym w organizmie i jest niezbędny do wielu funkcji, ale nadmiar cholesterolu we krwi może prowadzić do tworzenia się blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych, co zwiększa ryzyko chorób serca. Cholesterol jest pozyskiwany z pożywienia (~30%) lub syntetyzowany de novo głównie w wątrobie i jelitach (~70%). Ilość syntetyzowanego cholesterolu zależy od jego poziomu w komórkach. Cholesterol wpływa na aktywność reduktazy 3-hydroksy-3-metyloglutarylo-CoA (HMG-CoA), poprzez hamowanie ekspresji jej genu. Enzym &8211; reduktaza HMG-CoA katalizuje kluczową reakcję tego szlaku i jest punktem uchwytu działania statyn. Jako jedyny steryd syntetyzowany de novo, cholesterol stanowi substrat do syntezy hormonów sterydowych, kwasów żółciowych i steroidów kardiotonicznych (kardiotonin). Cholesterol odgrywa także istotną rolę jako składnik błon biologicznych – cytoplazmatycznych i błon organelli komórkowych. Ok. 70% cholesterolu we krwi jest transportowane przez LDL, stąd stężenie cholesterolu całkowitego odzwierciedla pośrednio, w przybliżeniu zawartość cholesterolu w
  
  

tych lipoproteinach w osoczu. W praktyce klinicznej stężenie cholesterolu służy do stratyfikacji ryzyka sercowo-naczyniowego przy pomocy skali SCORE oraz do oceny ciężkości hipercholesterolemii (podejrzenia rodzinnej hipercholesterolemii).



• Cholesterol LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości): LDL jest często określany jako zły cholesterol. Cholesterol i jego estry stanowią 40-50% masy cząstek LDL transportujących je do tkanek. Ze względu na kluczowe znaczenie LDL w procesie aterogenezy, stężenie zawartego w nichcholesterolu (LDL-C), pośrednio odzwierciedlające zawartość LDL we krwi, obrazuje istotne ryzyko sercowo-naczyniowe. Jednocześnie określone wartości stężenia LDL stanowią cel leczenia hipolipemizującego
  
  

W przypadku wysokich stężeń cholesterolu LDL znacząco rośnie ryzyko rozwoju miażdżycy naczyń krwionośnych. Choroba ta polega na odkładaniu się w ścianach tętnic blaszek miażdżycowych. Schorzenie to przez długi czas może nie wywoływać objawów odczuwalnych, jednak wraz z rozwojem miażdżycy stale postępują niekorzystne zmiany w tętnicach. W przypadku zaawansowanej postaci choroby oraz współwystępowania dodatkowych czynników ryzyka może dojść do pojawienia się znaczących komplikacji, które stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Dokładny obraz kliniczny zależny jest od stopnia zaawansowania miażdżycy oraz lokalizacji głównych ognisk miażdżycowych. Rozwój miażdżycy w obrębie naczyń wieńcowych serca może prowadzić do wystąpienia choroby niedokrwiennej mięśnia sercowego i zawału serca. Kolejnym schorzeniem, które może występować jako powikłanie miażdżycy jest udar mózgu, w którym na skutek niedokrwienia struktur ośrodkowego układu nerwowego może dojść do poważnych, trwałych zaburzeń funkcjonowania mózgu lub zgonu.



• Cholesterol HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości): HDL jest nazywany dobrym cholesterolem, ponieważ pomaga w usuwaniu nadmiaru cholesterolu z krwi, co przeciwdziała miażdżycy. Lipoproteiny o dużej gęstości (HDL) są heterogenną grupą obejmującą zasadniczo dwiefrakcje lipoprotein różniące się wielkością cząstek i gęstością. W warunkach fizjologicznych HDL hamują rozwój miażdżycy głównie poprzez udział w zwrotnym transporcie cholesterolu– z tkanek, w tym z makrofagów w ścianach tętnic, do wątroby. Ponadto, HDL wykazują działanie antyoksydacyjne i hamują utlenianie LDL, przywracają funkcję śródbłonka naczyniowego, działają przeciwzapalnie i przeciwapoptotyczne [70]. Stan zapalny oraz stres oksydacyjny, a także glikacja prowadzą do zmian składu cząstek i powstawania dysfunkcjonalnych HDL, z utratą ich właściwości antyoksydacyjnych i przeciwzapalnych oraz ograniczeniem ich aktywności w zwrotnym transporcie cholesterolu. W efekcie,
  
  

dysfunkcjonalnym HDL przypisuje się działanie proaterogenne (sprzyjające miażdżycy) . Badania laboratoryjne określające stężenie cholesterolu HDL (HDL-C) we krwi, nie pozwalają na różnicowanie frakcji (subfrakcji/subpopulacji) ani na ocenę funkcjonalności tych lipoprotein. Stężenie HDL nie jest obecnie rekomendowane jako cel leczenia dyslipidemii, predyktor ryzyka sercowo-naczyniowego ani w monitorowaniu leczenia zaburzeń lipidowych. HDL można natomiast brać pod uwagę jako dodatkowy parametr w skali stratyfikacji ryzyka sercowo-naczyniowego. Niemniej jednak, stężenie HDL pozostaje istotnym elementem profilu lipidowego, ponieważ jest wykorzystywane do wyliczania stężenia LDL oraz nie-HDL.



• Triglicerydy: Triglicerydy to inne rodzaje tłuszczów, które mogą być obecne we krwi. Wzrost obserwowany jest po posiłku. Wysokie poziomy triglicerydów mogą również być związane z ryzykiem chorób serca. Hipertriglicerydemia odzwierciedla zwiększone stężenie lipoprotein bogatych w TG, w tym aterogennych (VLDL, remnanty CM i remnanty VLDL) prowadzących do chorób sercowo-naczyniowych, przewlekłego stanu zapalnego oraz wzrostu umieralności ogólnej. Zwiększone stężenie TG współistniejące z niskim stężeniem HDL-C oraz dużą zawartością małych gęstych cząstek LDL określa się jako dyslipidemię aterogenną. Stąd stężenie TG ma zasadnicze znaczenie w ocenie ryzyka , ponieważ duże stężenie TG nawet przy stwierdzeniu właściwego stężenia LDL istotnie i niezależnie zwiększaryzyko sercowo-naczyniowe. Ponadto, bardzo duża hipertriglicerydemia wiąże się ze zwiększonym ryzykiem ostrego zapalenia trzustki.